لکنت و داروی پیراستام

رشد عصبی فرآیندی پیچیده و چندبعدی است که جنبه های سخت افزاری و نرم افزاری متعددی دارد و محیط نقش اساسی در آن بازی می کند. سیستم عصبی ساختاری پیچیده، مکانیزمی در هم تنیده و عملکرد حساب شده دارد. عدم توجه به این پیچیدگی و در هم تنیدگی در تجویز داروها می تواند اثرات زیانبار وغیرقابل جبران برای مراجع داشته باشد. بنابراین بدون بررسی کامل مراجع، تاریخچه ی دقیق مراحل رشد و ارزیابی کامل جنبه های مختلف توانایی های شناختی، حرکتی، زبانی و روان شناختی و اختلالات وی، تجویز و مصرف هیچ داروئی برای تسریع این فرآیند توصیه نمی شود.

لطفا سرگذشت زیر که مربوط به یک کودک مبتلا به تاخیر در رشد گفتار است، را دنبال کنید:

۲ سال و ۳ ماه از تولد علی می گذرد و او هنوز تک کلمه حرف می زند. گاهی از ترکیب های دوکلمه ای هم استفاده می کند. هوش او خوب است و رشد حرکتی نرمال بوده. تقریبا همه صحبت های اطرافیان را متوجه می شود ولی مادرش از تاخیر گفتاری نگران است. هر بار که پسرش را با بچه های هم سن و سال مقایسه می کند، یا در مورد وضعیت گفتاری پسرش مورد سوال قرار میگیرد، بیشتر نگران می شود. بالاخره بعد از مشورت و پرس و جو همسرش را متقاعد می کند که به یک روانپزشک اطفال مراجعه کنند. پزشک بعد از گرفتن شرح حال مختصر نسخه ای تحویل آن ها می دهد. اسم دارو نوتروپیل (Nootropil) است. والدین دارو را گرفته و بر اساس تجویز پزشک مصرف آن را شروع می کنند. بعد از مدتی احساس می کنند که ترکیب های دو کلمه ای علی بیشتر شده، ولی یک مسئله دیگر نگرانشان می کند. علی ناآرام شده و روزبه روز شلوغ تر و غیرقابل کنترل تر می شود. مادر نگران و سراسیمه بدون فوت وقت پیش پزشک برمی گردد. پزشک این بار برای کنترل بیش فعالی کودک، ریسپریدون تجویز می کند. مادر مصرف نوتروپیل را قطع می کند و ریسپریدون را بر اساس دستور پزشک به علی می دهد. بعد از یک مدت که تغییر قابل توجهی در رفتار پسرش نمی بیند، مصرف دارو را قطع می کند. گفتار علی بهتر شده ولی هنوز برخی صداها را نمی تواند تلفظ کند و ترکیبات پیچیده زبانی نیز ندارد. اما مشکل دیگری پیش می آید. چند شب بعد علی با گریه و جیغ از خواب می پرد، انگار کابوس دیده باشد. این ماجرا دو شب بعد هم تکرار می شود. علی بعد از این ماجرا هجای اول برخی کلمات را تکرار می کند و این وضعیت روزبه روز بیشتر می شود. والدین دوباره پیش پزشک برمی گردند و وضعیت را تشریح می کنند. پزشک دوباره نوتروپیل را شروع می کند و همراه آن ریسپریدون و فلوکستین نیز تجویز می شود. داروی آخری را برای کابوس های شبانه تجویز می کند. والدین مصرف داروها را از سر می گیرند ولی وضعیت گفتاری علی بدتر می شود. به تعداد و شدت تکرارها افزوده می شود. مادر این بار به یک مشاور مراجعه می کند و مشاور صادقانه گفتاردرمانی را پیشنهاد می دهد. مادر خسته و ناامید به کلینیک گفتار درمانی مراجعه کرد. مادر در اولین جلسه مضطرب و نگران شرح حال ماجرا را تعریف کرد و فرآیند مشاوره و درمان آغاز شد. درمان کودک و مشاوره خانواده بلافاصله آغاز شد. کودک پس از ۶ ماه رشد گفتارش به حد سنی همسالانش رسید و میزان لکنتش هم کاهش بسیار یافت و پس از ۸ ماه لکنت وی بطور کامل رفع شد.

آنچه در بالا آمد سرگذشت واقعی خانواده ای است که ناخواسته و به دلیل نگرانی از تاخیر جزئی و بی اهمیت رشد گفتاری فرزندشان، وارد مسیر اشتباهی شده اند. نوتروپیل با نام علمی پیراستام، داوریی است که با تحریک گیرنده های موسکارینی استیل کولین و NMDA گلوتامات باعث تحریک مسیرهای عصبی مربوط به یادگیری در قشر مغز می شود و در بیماران مبتلا به سکته مغری و آلزایمر تجویز می گردد. با استناد به همین مکانیسم اثر، برخی پزشکان آن را برای کودکان مبتلا به تاخیر رشد تجویز می کنند اما به دلیل اثرات تحریکی این دارو، تجویز آن در کودکان می تواند منجر به بیش فعالی شود. برخی مطالعات این احتمال را تایید کرده اند. بر این اساس احتمال دارد که بیش فعالی علی ناشی از اثرات نوتروپیل باشد. مساله تجویز نوتروپیل برای تاخیر گفتاری بدون بررسی کامل توانایی های شناختی و عدم ارجاع به گفتاردرمانی، غیرقابل توجیه است. البته در مورد مراجع فوق، قضیه تاخیر جدی گفتاری نیز زیر سوال است و به نظر می رسد حتی بدون مداخله گفتاردرمانی، این تاخیر می توانست در یک محیط غنی زبانی و ارتباطی مرتفع گردد. مساله مهم دیگر بحث تشدید لکنت بعد از مصرف برخی داروهای سیستم اعصاب است.

 به همین دلیل موکدا توصیه می شود که رشد حرکتی، گفتاری و شناختی فرزند خودتان را حتما به عنوان یک ساختار و مجموعه به هم مرتبط و پیوسته در نظر گرفته و با دیگران مقایسه نکنید. در صورت وجود نگرانی حتما به غیر از مراجعه به پزشک با متخصصین توانبخشی مانند گفتاردرمانگر، کاردرمانگر و نیز روان شناس رشد مشورت کنید. در صورت عدم وجود عوال خطر متعدد و نشانه های جدی، لزومی به مداخلات دارویی نبوده و راهکارهای رفتاری به سادگی مشکل را حل خواهند کرد. به این نکته توجه کنید که یادگیری زبان و بسیاری پدیده ها در کودکی کاملا ناخودآگاه بوده و تلاش نادرست ما تنها مشکل را حادتر خواهد کرد. 

در برخی موارد لکنت با علائم بیش فعالی و نقص توجه همراه است. اگر کودک مبتلا به لکنت، خیلی سر به هوا و بی دقت، یا بسیار پرتحرک و فعال باشد احتمالا دو مسئله بیش فعالی و لکنت همزمان در کودک وجود دارد. در این گونه موارد معمولا والدین برای درمان بیش فعالی و نقص توجه به پزشک مراجعه می کنند. مطالعات مختلف نوروپاتوفیزیولوژی، احتمال اختلال سیستم دوپامینرژیک مغز را در افراد مبتلا به لکنت گزارش کرده اند. بنابراین مصرف برخی از داروها که برای کنترل بیش فعالی تجویز می شود می تواند باعث تشدید لکنت شود. تجویز این داروها برای کنترل علائم بیش فعالی، معمولا بدون توجه به اختلال گفتاری لکنت انجام می شود. از جمله این داروها می توان به محرک های سیستم عصبی (مانند متیل فنیدات و دکستروآمفتامین)، بوپروپیون و سرترالین اشاره کرد. در این موارد باید برای کنترل رفتارهای بیش فعالی بدون تشدید لکنت با مشورت پزشک معالج داروهایی مناسب و بدون عوارض جانبی مصرف شود.

Ref.

http://www.setran.ir/fa/ViewArticle.aspx

http://setran.ir/fa/ViewArticle.aspx