بازی و مراحل رشد آن

بازی چیست؟

بازی برای کودکان بسیار مهم است، زیرا موقعیت های مناسبی را جهت کسب، نگهداری و تعمیم مهارت های اجتماعی، شخصی، ارتباطی و … فراهم می سازد.

به عقیده ی برخی دانشمندان چون پیاژه(۱۹۶۲) کودک مهارت های آموخته شده را در طی بازی نمایش میدهند؛ مونتسوری(۱۹۶۷) نیز معتقد است که بازی شغل کودکان است.

اهمیت بازی:

بازی در ارتقا رفتارهای کلیدی کودک، یادگیری موفق، رشد تفکر نمادین، رشد زبان به عنوان یک سیستم نمادین پیشرفته، کفایت اجتماعی، رشد مهارت های فیزیکی و شناختی نقش موثر و به سزایی دارد.

لذا آگاهی از سطوح بازی، نظارت بر روند رشد و نیز ارزیابی و مداخله در صورت انحراف یا کند شدن روند رشد ضروری بنظر میرسد.

ارتباط بازی با رشد زبان:

محققان معتقدند که رشد گفتار و زبان در توالی رشد بازی ها قابل بررسی است؛ و کودکانی که در مراحل رشد بازی را متناسب با سن خود طی کرده اند، در کسب زبان نیز روندی طبیعی داشته اند.

بارتون و ولی(۲۰۱۰) در پژوهشی نشان دادند که کودکان مبتلا به اختلالات رشد شناختی و زبانی که در مهارت های بازی پیشرفت کردند در روند درمان اختلالات زبانی نیز پیشرفت بیشتری از خود نشان دادند.

مراحل رشد بازی:

کودکان در هر مرحله از رشد خود به مهارت های جدیدی در زمینه ی بازی ها دست میابند؛ همانگونه که گفته شد رشد بازی در روند رشد سایر مهارت ها نقش بسزایی دارد؛ بنابراین بررسی و رصد سیر رشد بازی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

در مطلب ذیل روند رشد بازی شرح داده شده است:

۱)بازی های اجتماعی

شرح: این نوع بازی ها در حقیقت تعاملات اجتماعی کودک هستند.

مثال: خندیدن، نگاه کردن یا بازی هایی مثل دالی، بازی هایی در آن یک نفر بصورت غیر واقعی میترسد یا فرار میکند یا یکباره جلوی دید کودک ظاهر میشود.

اسباب بازی های مناسب این مرحله: اسباب بازی های صداساز که سبب خنداندن کودک میشود یا کودک بوسیله آن می تواند احساسات مخاطب مثل خنده، گریه،ترس و… را برانگیزد.

۲)بازی های اکتشافی:

شرح: همانگونه که از نامگذاری این مرحله برمی آید؛ در این مرحله کودک می آموزد که بواسطه بازی و دستکاری کردن اشیا، آنها را مورد بررسی قرار دهد.

مثال: لمس و وارسی کردن اشیا، جداکردن اجزا اسباب بازی،پرت کردن اشیا.

اسباب بازی های مناسب این مرحله: وسایلی که قطعات آنها از هم جدا می شود و قابلیت اتصال مجدد دارد؛ همچنین وسایل بازی که جهت جا انداختن قطعات در یک زمینه طراحی شده اند.

۳)بازی های عملکردی:

شرح: در این مرحله کودک بواسطه بازی به کاربرد اشیا دست میابد. بعبارتی تلاش میکند با بازی کردن بکار بردن اشیا را تمرین نماید.

مثال: اگر شانه ای به دست او بدهید به سمت موهایش میبرد تا کاربرد آن را امتحان کند. حتی اگر لیوان خالی باشد به سمت دهانش میبرد تا کاربردش را تجربه کند.

اسباب بازی های مناسب این مرحله: اسباب بازی هایی که به شکل وسایل واقعی محیط طراحی شده اند. مثل قابلمه، بشقاب و قاشق یا خانه عروسکی حاوی مبل و تخت خواب، جارو و خاک انداز، چرخ خیاطی و اجاق گاز و یخچال ، ماشین آتش نشانی و پلیس، شمشیر و تفنگ و یا ماکت میوه ها و حیوانات.

۴)بازی های نمادین:

شرح: در این مرحله کودک می تواند از یک شی بعنوان نماد یک وسیله دیگر استفاده کند.

مثال: به کار بردن یک جعبه به جای ماشین؛ یا تکه چوب به جای شمشیر.

اسباب بازی های مناسب این مرحله: هر شی ای کودک بتواند آنرا به عنوان نماد یک وسیله کاربردی استفاده کند.

۵)نقش بازی کردن:

شرح: در این مرحله کودک در بازی نقش های متنوعی را میپذیرد. بنابراین بازی ها بیشتر به شکل اجرای نقش های گوناگون هستند.

مثال: بازی هایی مثل دکتر بازی که در آن کودک در نقش دکتر ظاهر میشود؛ همچنین ایفای نقش مادر یک عروسک در بازی.

اسباب بازی های مناسب این مرحله: اسباب بازی هایی که به شکل وسایل واقعی محیط طراحی شده اند. مثل قابلمه، بشقاب و قاشق یا خانه عروسکی حاوی مبل و تخت خواب، جارو و خاک انداز، چرخ خیاطی و اجاق گاز و یخچال ، ماشین آتش نشانی و پلیس و نیز شمشیر و تفنگ. توجه شود که تفاوت کاربرد این اسباب بازی ها در این مرحله و مرحله عملکردی این است در این مرحله کودک حین ایفای یک نقش از این وسایل استفاده می کند (مثلا نقش مادر را بر عهده گرفته و با چرخ خیاطی، خیاطی می کند.) اما در مرحله عملکردی بازی کودک تمرین و بررسی عملکرد وسایل است (مثلا تلاش می کند چگونگی کاربرد چرخ خیاطی را بررسی کند؛ بدون آنکه خودش در نقش مادر قرار گرفته باشد.) .

گرد آورنده: پریناز توکل