اختلالات طیف اتیسم

اختلالات طیف اتیسم اختلالات روانپزشکی هستند و عمدتا اختلالات ارتباطی می­باشند تا زبانی. افراد مبتلا به این اختلالات، طیفی از مشکلات در روابط اجتماعی، ارتباط و رفتار را نشان می­دهند. برای تشخیص به یک تیم چند رشته­ای نیاز است. اختلالات این طیف به شرح زیر می­باشند:

اتیسم:

علائم آن عبارتند از:

آسیب در تعامل اجتماعی: همچون نقص در تماس چشمی و حرکات بدنی، فقدان تلاش برای مشارکت دادن دیگران در شادی­ها و علایق خود، ناتوانی در ایجاد ارتباط مناسب با همسالان.

آسیب در برقراری ارتباط: همچون تاخیر یا فقدان زبان گفتاری، استفاده­ی کلیشه­ای و تکراری از زبان یا استفاده از زبان خاص خود، فقدان بازی­های تقلیدی یا نمادین.

الگوهای محدود رفتار، علایق و فعالیت­ها: همچون اصرار بر یکنواختی، اشتغال دائم با قسمت­هایی از اشیا مثل چرخ­های یک ماشین، حرکات تکراری و کلیشه­ای مثل تکان خوردن یا دست زدن.

تاخیر یا عملکرد غیرطبیعی در رشد اجتماعی و زبانی در سنین قبل از ۳ سالگی.

سندروم آسپرگر:

علائم آن عبارتند از:

آسیب در تعامل اجتماعی: همچون نقص در تماس چشمی و حرکات بدنی، فقدان تلاش برای مشارکت دادن دیگران در شادی­ها و علایق خود، ناتوانی در ایجاد ارتباط مناسب با همسالان.

تاخیر مشخصی در رشد زبانی یا شناختی وجود ندارد.

الگوهای محدود رفتار، علایق و فعالیت­ها: همچون اصرار بر یکنواختی، اشتغال دائم با قسمت­هایی از اشیا مثل چرخ­های یک ماشین، حرکات تکراری و کلیشه­ای مثل تکان خوردن یا دست زدن.

اختلال رت:

علائم آن عبارتند از:

رشد طبیعی دور سر در ۵ ماه اول زندگی

شروع تمامی موارد زیر بعد از گذشت ۵ ماه از رشد طبیعی: کاهش رشد سر، کاهش حرکات هدفمند دست و رشد حرکات کلیشه­ای، از دست دادن تعاملات اجتماعی، ناهماهنگی در راه رفتن، آسیب شدید در رشد زبانی و شناختی.

اختلال از هم پاشیدگی دوران کودکی:

علائم آن عبارتند از:

رشد طبیعی در ۲ سال اول زندگی

کاهش مشخص مهارت­های کسب ­شده­ی قبلی در سنین قبل از ۱۰ سالگی در حیطه­های زیر: برقراری ارتباط، مهارت­های اجتماعی، کنترل ادرار یا مدفوع، بازی، مهارت­های حرکتی.

آسیب در تعامل اجتماعی، نقص در ارتباط و وجود رفتارهای کلیشه­ای و تکراری.

اختلال نافذ رشد که به شکل دیگر مشخص نشده است (PDD-NOS):

آسیب شدید در تعامل اجتماعی، نقص در ارتباط و رفتارهای کلیشه­ای وجود دارند ولی معیاری برای سایر اختلالات این طیف مشاهده ­نمی­شود.

اختلالات طیف اتیسم اساس نورولوژیکال (عصب­شناختی) دارند. برخی تحقیقات، سازماندهی غیرطبیعی سلول­ها در سیستم لیمبیک و نواحی مخچه­ای مغز، سطوح بالای انتقال دهنده­ی عصبی سروتونین و اندازه­ی بزرگ­تر از حد محیط سر و مغز را در افراد مبتلا به این اختلالات نشان داده­اند.

بیشتر کودکان با اختلالات طیف اتیسم، عقب­ماندگی ذهنی نیز دارند. طبق یک گزارش، ۸۰% کودکان مبتلا به این اختلالات در اندازه­گیری­های مربوط به هوش و رفتار سازشی در محدوده­ی عقب­ماندگی ذهنی عمل می­کنند.

نقائص اجتماعی، هسته­ی اصلی سندروم اتیستیک را تشکیل می­دهند. این کودکان در دوران خردسالی تمایل دارند که بیشتر وقتشان را در فعالیت­های انفرادی صرف کنند و اغلب در پاسخ به دیگران شکست می­خورند.

از ابتدای رشد، کودکان با اختلالات طیف اتیسم تفاوت­هایی را در برقراری ارتباط هدفمند نشان می­دهند. از حرکات کمتری برای اشاره کردن و نشان دادن استفاده می­کنند. توجه مشترک ندارند و پاسخ غیرطبیعی به صداهای انسان­ بروز می­دهند. برخی از این کودکان به گفتار دست پیدا نمی­کنند و هنگامی­که گفتار غایب باشد، حرکات ارتباطی به طور خود به خود جایگزین آن نمی­شوند.

کودکان مبتلا به اختلالات طیف اتیسم، دیر شروع به صحبت می­کنند و رشد گفتارشان نسبت به کودکان دیگر کندتر است. حدود ۲۵% از این کودکان در سن ۱۲ یا ۱۸ ماهگی تعداد کمی کلمه یاد می­گیرند و سپس آن­ها را از دست می­دهند یا دیگر چیز بیشتری یاد نمی­گیرند.

ویژگی دیگر این اختلالات، پژواک­گویی می­باشد که به معنای تکرار و تقلید سخنان دیگران است و ممکن است فوری یا با تاخیر باشد. پژواک­گویی، انتخابی است و این کودکان زمانی پژواک می­کنند که آنچه به آن­ها گفته شده است را نفهمند یا مهارت­های زبانی لازم برای یک جواب درست را نداشته باشند. اگر مهارت­های زبانی در این کودکان بهبود یابد، پژواک­گویی آن­ها کم می­شود.

پیش­آگهی کودکان با اختلالات طیف اتیسم به دو عامل بستگی دارد: عملکرد آن­ها در آزمون­های هوش و توانایی زبانی. کودکانی که در آزمون­های هوش در محدوده­ی طبیعی یا نزدیک به طبیعی امتیاز می­گیرند، شانس بهتری برای رسیدن به حدی از استقلال در دوران نوجوانی دارند. کودکانی هم که تا سن ۶ سالگی به گفتار عملکردی دست پیدا می­کنند، پیش­آگهی بهتری دارند. اختلالات طیف اتیسم حتی برای افرادی که هوش بالایشان به آن­ها اجازه می­دهد به مدرسه بروند، استخدام شوند و مستقل زندگی کنند، به صورت یک ناتوانی مادام­العمر با نقائصی در مهارت­های اجتماعی، همدلی و ارتباط عملکردی باقی می­ماند.

یکی از مهم­ترین یافته­ها درباره­ی اختلالات طیف اتیسم این است که مداخله­ی زودهنگام بسیار موثر است. این کودکان، زمانی بیشترین منفعت از درمان را می­برند که مداخله­ی آن­ها بین سنین ۲ تا ۴ سال شروع شده و فشرده باشد ( ۱۵ ساعت یا بیشتر در هر هفته و برای بیش از ۲ سال).

منبع:

Paul R. Language disorders from infancy through adolescence: assessment and intervention. 3th ed. United States of America: Elsevier’s Health Sciences; 2007.

 گرد آورنده: سودابه وحیدی