تولید صوت در انسان-بخش اول

تولید صوت یا صدا در انسان یکی از مکانیسم های بسیار ظریف و پیچیده ای است که در بین موجودات عالم منحصر به فرد به نظر می رسد. یکی از جنبه های مهم در مورد صدای انسان، کنترلی است که او بر آن دارد. انسان هم می تواند تا حدود زیادی عملکرد حنجره اش را به طور ارادی کنترل کند، و هم می تواند صدای تولید شده را در حال عبور از مسیر صوتی تغییر دهد. همه افراد به طور روزمره این تغییرات را بر صدای خود اعمال می کنند، ولی برخی از افراد در انجام این کار مهارت خاصی دارند و تغییراتی را در صدای خود اعمال می کنند که دیگران ظاهراً از اعمال آن تغییرات ناتوانند. میزان توانایی یا مهارت در ایجاد تغییرات مختلف در صدا، به میزان کنترلی بستگی دارد که فرد بر مکانیسم های تنفس، آواسازی، تشدید صوت، و تولید صداهای گفتاری خود دارد. صوت در حنجره تولید می شود. صوت یا صدایی که در حنجره تولید می شود صدایی ضعیف، زمخت و ناخوشایند است. این صدای ضعیف، زمخت و ناخوشایند در حین عبور از حنجره، حلق، بینی و دهان دچار تغییرات مختلف و بسیار مهمی می شود. ساختار بسیار پیچیده ای دارد. حنجره دارای یک قسمت استخوانی و چند قسمت غضروفی است که شکل کلی ساختمان آن را حفظ می کنند

عملکرد قسمتهای مختلف اندام های گفتاری نیز در تولید صوت نقش دارد. هر قسمت از اندام های گفتاری باعث ایجاد تغییر یا تغییرات خاصی در صوت یا صدای در حال عبور می شود. دهان یکی از مهم ترین حفراتی است که قسمتهای بسیار مهمی از اندام های گفتاری در آن قرار دارند. در کف دهان، زبان قرار دارد، که توسط قسمت هایی از فک پایین احاطه شده است. زبان به واسطه تنوع حرکتی زیاد و ایفای نقش در تولید اکثر صداهای گفتاری، مهم ترین اندام گفتاری به نظر می رسد. به همین دلیل، در زبان فارسی به هر یک از گویش های متفاوت متعلق به ملل مختلف، یک “زبان” گفته می شود.
در قسمت های کناری حفره ی دهان، گونه ها قرار دارند. در سقف دهان، کام قرار دارد، که دارای دو قسمت است. قسمت قدامی، سخت کام است که دارای استخوان است. قسمت خلفی، نرم کام است که بدون استخوان، نرم، و دارای قابلیت انعطاف و حرکت است. حرکت نرمکام به همراه دیواره های خلفی و کناری حلق، باعث تنظیم باز و بسته شدن راه عبور هوا و صدا به حفره بینی می شود. یکی از نقش های مهم کام، جداسازی حفرات بینی و دهان از یکدیگر است. و در قسمت خلفی، حلق میانی یا دهانی قرار دارد. در قسمت قدامی، دندانها و لب ها قرار دارند. به واسطه عملکرد فک پایین، فاصله ی بین دندانها و لبها تغییر می کند ولی لبها، خود نیز امکان حرکت دارند. حرکت لبها باعث می شود تا تنوع حرکتی لبها بیشتر شود. به همین واسطه، نقش لبها در گفتار بسیار مهم است.

حنجره:

حنجره چهار عمل مهم را انجام می دهد:

۱) کمک به بلع غذا ۲) تنظیم جریان هوا ۳) کمک به انجام فعالیت های سنگین ۴) تولید صدا

۱– کمک به بلع غذا :

یکی از اعمال حنجره جلوگیری از ورود غذا به داخل نای و ریه هاست. وقتی که ما غذا می خوریم، مواد خوراکی از راه دهان به حلق می رسد. در اینجا دو راه وجود دارد: یکی مسیر لوله ای حنجره و نای که به ریه ها منتهی می شود و دیگری مسیر لوله ای مِری که در نهایت به معده منتهی می گردد. با ورود غذا به حلق، حنجره با بستن دهانه خود، عمل هدایت غذا به داخل مِری را انجام می دهد و مانع خفگی انسان می شود. این عمل مهمترین عمل حنجره به حساب می آید چون نقش حیاتی در زندگی انسان دارد.

۲– تنظیم جریان هوا :

این عمل به هنگام تنفس بوسیله دور و نزدیک شدن تارهای صوتی به یکدیگر صورت می گیرد به این نحو به هنگام نفس کشیدن عمیق دنباله تارهای صوتی کمی از هم دور شده و اجازه ورود هوای بیشتری را به ریه ها می دهند. همچنین به هنگام بیرون دادن هوا از ریه ها (بازدم) تارهای صوتی کمی به هم نزدیک شده و در خروج هوا کمک می کند.

۳– انجام فعالیت های سنگین :

از اعمال دیگر حنجره آن است که توانایی لازم را برای صعود و یا نزول از ارتفاعات و نیز زور زدن (برای مثال در هنگام بلند کردن جسم سنگین) ایجاد می کند. در چنین مواقعی پس از یک نفس عمیق، تارهای صوتی حنجره بسته شده که در نتیجه راه عبور هوا بطور کلی مسدود می شود این عمل فشار داخل قفسه سینه را زیاد می کند. این فشار به اضافه فشار عضلات شکم و دیافراگم فرد را قادر به انجام اعمال فوق می نماید.

۴– تولید صدا:

تولید صدا توسط تارهای صوتی حقیقی ( که از این پس تنها با نام تارهای صوتی ذکر می شود) صورت می پذیرد. همانطور که قبلاً گفته شد تارهای صوتی شامل دو نوار ظریف عضلانی شکل هستند که از یک سر به هم چسبیده و ثابت و از سر دیگر از هم جدا و متحرک می باشند. به هنگام گفتار دو سر آزاد و متحرک تارهای صوتی با برخورد متوالی و ایجاد ارتعاشاتی در خود باعث تولید صوت در انسان می گردند. این صوت که در ابتدا به صورت خام و بی مفهوم است بلافاصله وارد اندامهایی از قبیل حلق، دهان و بینی شده و با تغییراتی که روی آن صورت می گیرد تبدیل به صداهای واقعی و کلمات می گردند.

گردآورنده: دکتر بیژن شفیعی