آپراکسی

تعریف

کنش پریشی گفتار ( آپراکسی گفتار ) یک اختلال ارتباطی عصب زاد و اختلال حرکتی گفتار می باشد. که در نتیجه ی نقص در طرح ریزی یا برنامه ریزی حرکات گفتاری می باشد و اغلب با اختلالاتی همچون گفتارفلجی با زبان پریشی هم رویداد می باشد. در این اختلال پیامی که از مغز به دهان می‌رسد، بهم ریخته است و علی‌رغم عدم وجود ضعف عضلانی، فرد نمی‌تواند لبها یا زبان خود را برای تولید صحیح صدا صحیح حرکت دهد. شدت آپراکسی به ماهیت آسیب مغزی بستگی دارد. آپراکسی گفتار با نام آپراکسی اکتسابی گفتار، آپراکسی کلامی و دیس‌پراکسی نیز شناخته می شود .

اصطلاح آپراکسی گفتار اولین بار توسط لیپمن (۱۹۰۸) به عنوان ” عدم توانایی در انجام حرکات هدفمند با وجود قدرت مناسب عضلات ” تعریف شده است.

 آپراکسی گفتار شامل دو نوع می باشد:

• آپراکسی رشدی گفتار که در کودکان رخ می دهد به صورت مادرزادی بروز می کند و شدت آن متفاوت می باشد.
• آپراکسی اکتسابی گفتار که در بزرگسالان رخ می دهد ودرنتیجه آسیب مغزی می باشد وشدت آن بستگی به سن فرد و وسعت آسیب مغزی تفاوت دارد.

نشانه‌ها و علائم

افراد دچار آپراکسی می‌دانند که می‌خواهند چه واژه‌ای را بیان کنند، اما مغز آنها در هماهنگی حرکات عضلات دخیل در تولید صداهای آن واژه دچار اشکال است؛ در نتیجه ممکن است چیزی کاملا متفاوت با  هدف خود بیان کنند و یا واژه‌ای جدید از خود بسازند. بیماران از خطای گفتاری خود آگاه هستند و ممکن است فرد خطای خود را تشخیص دهد و برای بیان هدف خود مجددا” تلاش کند که گاهی منجر به تولید صحیح واژه و گاهی خطای دیگری می‌شود.‌ این وضعیت ممکن است فرد را کلافه و سر‌در‌گم کند. افراد با کنش پریشی گفتار معمولا درک و فهم بالایی از گفتار دارند در مقایسه با توانایی آنها در بیان گفتار و این توانایی به آنها این امکان را می دهد تا برای خود اصلاحی تلاش بکنند.

افراد دچار آپراکسی ممکن است موارد زیر را نشان دهند:

• اشکال در تقلید و تولید صداهای گفتاری که با خطاهایی همچون خرابگویی، جانشینی و حذف (تولید گفته یک فعالیت مشکل در افراد کنش پریشی گفتار است. خطاها در کلمات چند هجایی بیشتر هسته افراد کنش پریشی گفتار اغلب از هجاهای ساده و دامنه محدودی از همخوان ها و واکه ها استفاده می کنند.)

• خطاهای گفتاری بی ثبات (وقتی است که بیمار گفته های یکسان را در شکل های مختلف تولید می کند، فرد آپراکسیک در استفاده و نگهداری حرکات تولیدی مشابه که قبلا در آن گفته استفاده کرده است، مشکل دارد.)

• کورمال کردن زبان و لب‌ها برای تولید صداها و واژه‌هایی خاص (زمانی است که فرد تلاش می کند تا جایگاه مناسب برای تولید صدا را پیدا کند. زمانیکه این آزمایش و خطا اتفاق می افتد صداها ممکن است طولانی تر یا با تکرار و یا بی صدا ادا شوند. بسیاری از بیماران نیز ممکن است خودشان به تنهایی و به صورت غیر ارادی صداها را کاملا درست و راحت بیان کنند اما وقتی شخص دیگری از آنها این درخواست را بکند بیمار ممکن است با لب ها و دهانش شروع به تقلا برای یافتن جایگاه آن صدا کند).

• سرعت پایین گفتار

• ریتم و آهنگ گفتار آسیب دیده (شامل زیروبمی، سرعت و ریتم غیر طبیعی است. این نواخت آسیب دیده باعث می شود که گفتار آنها سرعت خیلی بالا و یا خیلی پایین با مکث های زیاد داشته باشد. معمولا تکیه هجاها را نادرست استفاده می کنند و گفتارشان حالت یکنواخت پیدا می کند.)

• گفتار اتوماتیک از قبیل سلام و احوالپرسی بهتر از گفتار هدفمند

• عدم توانایی در تولید هیچ صدایی، در موارد شدید

علل

آپراکسی گفتار ناشی از آسیب به بخش‌هایی از مغز است که هماهنگی حرکات عضلات را کنترل می‌کنند. علت شایع آپراکسی اکتسابی، سکته است. سایر علل شامل آسیب به سر، دمانس، تومورهای مغزی و اختلالات نورولوژیک پیشرونده می‌باشد.

آپراکسی در کودکان عموما به علل ناشناخته و از ابتدای بروز اولین کلمات کودک نمایان شود.

 تشخیص

آسیب شناس گفتار و زبان ارزیابی گفتاری دقیق جهت تعیین ماهیت و شدت آپراکسی انجام می‌دهد. این ارزیابی شامل مهارت‌های دهانی –حرکتی، آهنگ گفتار و تولید صداهای گفتاری در بافت‌های مختلف است.

 درمان‌

تمرکز درمان بر طرحریزی‌، توالی و هماهنگی حرکات عضلانی دخیل در گفتار است. اغلب لازم است عضلات گفتاری برای تولید صحیح صداهای گفتاری و توالی صداها در واژه، بازآموزی ‌شوند. تمریناتی جهت تکرار صداها به دفعات زیاد طراحی شده‌اند تا فرد حرکات دهانی صحیح مورد نیاز برای تولید صداها را تمرین کند. فرد مبتلا به آپراکسی ممکن است مداخلات مربوط به سرعت گفتار نیز نیاز داشته باشد تا بتواند صداهای گفتاری را به طور صحیح تولید کند. در موارد شدید ممکن است استفاده از ابزارهای مکمل و جایگزین ضروری باشد(همچون اشارات یا ابزارهای الکترونیکی).