توانبخشی شنوایی خانواده محور

در اوایل سال ۱۹۶۰ بسیاری از شنوایی شناسان پذیرفتند که درمان توانبخشی باید در طی سال های بحرانی رشد زبان صورت گیرد. لذا لزوم تشخیص زودهنگام کاهش شنوایی تأیید شد.

روش های خانواده محور ابزار ارزشمندی است که در پاسخ به برنامه های ملی غربالگری شنوایی نوزادان به کار گرفته می شوند. درنتیجه غربالگری زودهنگام، کودکان کم شنوا ۲ سال زودتر از قبل شناسایی می شوند و این نیازمند آن است که محتویات برنامه های توانبخشی شنوایی در جهت توجه بیشتر به روابط والد – کودک طوری تغییر کند که از وابستگی، محبت و تقابل اجتماعی والد – کودک حمایت شود.

در سال های اولیه ساخته شدن برنامه های خانواده محور، این برنامه ها بر نیازهای کودک متمرکز بودند و اهداف اصلی آن ها مطابق نیازهای کودک تعیین می شد، اگرچه حمایت از خانواده نیز مدنظر قرار می گرفت.
در طی سال ها این برنامه ها دستخوش تغییراتی شدند و تمرین های خانواده محور را جایگزین تمرین های کودک محور کردند.
در حال حاضر دو ویژگی اصلی، برنامه های خانواده محور را متمایز می کنند:

۱-حمایت از خانواده هدف اصلی است.

۲- از خانواده کودک کم شنوا انتظار می رود در تصمیم گیری ها، برنامه ریزی و ارائه خدمات نقش فعال داشته باشند.
این تغییرات با این هدف اعمال شدند که برنامه های خانواده محور با خانواده همکاری مشترک داشته باشند و خدمات را مطابق نیازها، ارزش ها و اولویت های خانواده ارائه کنند.

حال که هدف از مداخله زودهنگام حمایت از والدین و کمک به آن هاست تا کودکشان را در حین فعالیت ها و وقایع روزمره و عادی زندگی، آموزش دهند، کودکان و خانواده شان باید در خانه یا در مراکز مهد محور آموزش ببینند و درمانگر آموزش های خود را در قالب کارهای معمول روزانه که وقایع روزمره خانواده و محیط زندگی کودک را تشکیل می دهند، ارائه کند.

تأثیر مداخله زودهنگام خانواده محور بر خانواده:

کاهش استرس:

استرس می تواند ثبات عاطفی والدین را تغییر دهد و روش مراقبت آن ها از کودک را متأثر کند و در نتیجه روابط بهینه والد – کودک را کاهش دهد. مداخله زودهنگام، استرس و اضطرابی را که والدین به دنبال تشخیص اختلال شنوایی کودکشان تجربه

می کنند، کاهش می دهد.

حمایت از اعتماد به نفس والدین:

مشارکت والد و متخصص که هسته اصلی برنامه خانواده محور را تشکیل می دهد، به والدین اعتماد به نفس می دهد و آن ها را

در انجام وظایفشان نسبت به کودک توانمند می کند.

حمایت اجتماعی که در مداخله زودهنگام وجود دارد، تأثیرات مثبت قابل ملاحظه ای بر روابط مادر و کودک کم شنوایش دارد. محققین دریافتند والدینی که با تأخیر به برنامه های مداخله زودهنگام دسترسی پیدا می کنند برای افزایش ارتباط اجتماعی کودکشان اعتماد به نفس کمتری نشان می دهند.

ایجاد تعامل های ارتباطی مؤثر:

وقتی مادر مهارت های ایجاد ارتباط مؤثر با کودک کم شنوایش را می آموزد، بر رشد مهارت های زبانی، اجتماعی و خواندن کودک نیز تأثیر مثبت دارد. برخی از والدین کودکان کم شنوا، قادرند به طور خودجوش نقش والدینی خود را در جهت افزایش تعاملات ارتباطیشان با کودک تطبیق دهند. برای سایر والدین آموزش این جنبه از برنامه اهمیت ویژه ای دارد.

مشخصات برنامه های موفق توانبخشی شنوایی خانواده محور

برنامه های مداخله زودهنگام که نتایج موفقیت آمیزی در مورد کودکان کم شنوا داشته اند، چندین مشخصه مشترک دارند:
مشارکت والدین:

اکثر مداخله ها در دوره نوزادی و نوپایی ارائه خدمات مستقیم به خانواده است تا مداخله درمانی مستقیم با کودک.
رویکردهای مبتنی بر داده:

نتایج ارزیابی های دوره ای که هر ۶ ماه یک بار انجام می شود، به والدین کمک می کند تا تعیین کنند آیا انتخاب های آن ها

نتایجی را که می خواستند به دنبال داشته است یا خیر.

بکارگیری روش های مبتنی بر رشد هنجار:روشهای مورد استفاده برای آموزش کودکان کم شنوا باید مطابق رشد طبیعی مهارت

ها در کودک با شنوایی هنجار باشد.

مهارت مشاوره درمانگر:

همراه کردن خانواده در روند آموزشی نیازمند آن است که درمانگر تکنیک های مشاوره را بداند تا بتواند خانواده را در تصمیم گیری یاری کند.

بکارگیری روش هایی با محوریت مهارت های کاربرد زبان (ارتباط اجتماعی):

در دوره پیش دبستانی علاوه بر رشد مفاهیم، توانایی بازی به دو صورت سمبلیک و اجتماعی، بیان واژگان و آشنایی با استفاده

از ساختارهای گرامری باید به کاربرد اجتماعی زبان نیز توجه کرد.

درمانگر آموزش دیده و با تجربه：

مداخله درمانی با هدف رشد مهارت های شنوایی توسط فردی که درباره سطوح و انواع مختلف کم شنوایی در کودکان تجربه

فراوان دارد،اجرا گردد.

تمرین زیاد：

رشد مهارت تولید و درک گفتار نیازمند تمرین زیاد در روند معمول رشد است.

تحریک تک حسی：

در صورت مناسب بودن شرایط سنی و استفاده از وسیله کمک شنیداری مناسب، کودک می بایست تحریک شنوایی را به تنهایی و بدون همراهی با تحریک بینایی نیز دریافت کند و این تحریکات باید در موقعیت های طبیعی ارائه شوند.
تلفیق تمرین ها با زندگی روزمره：

هدف اصلی آموزش تولید گفتار و رشد مهارت های شنوایی، برقراری ارتباط است. اگر مهارت های گفتاری و شنوایی در

زندگی روزمره استفاده نشوند، خودجوش نخواهند شد.

ارائه همزمان تمرین های شنوایی و زبانی：

هدف اصلی از رشد مهارت های شنوایی و گفتار، رشد زبان می باشد؛ لذا باید این مهارت ها با مهارت های زبانی همراه و تلفیق گردند

گردآورنده: مرضیه کریمی